Leger

Voor de zoveelste keer heb ik de serie “Band Of Brothers” gekeken. De serie gaat over de paratroopers van Easy Company van de 101 Airborne Division tijdens de tweede wereldoorlog. Het is en blijft een indrukwekkend epos omdat het echt gebeurd is. En toch vraag ik me elke keer, als ik de serie kijk, weer af hoe normale mensen zover kunnen komen dat ze zonder blikken of blozen hun medemens kunnen afslachten. Ik heb er zo mijn gedachten over.

Van mens naar soldaat

De basis van een moordende legereenheid is uiteraard de opleiding. Tijdens de opleiding word je als rekruut eerst compleet afgebroken, waarna je door de instructeurs weer wordt opgebouwd. Dat is een belangrijke voorwaarde voor een soldaat die echt kan doden. Tijdens de afbraakfase wordt de rekruut een lange tijd onderworpen aan een streng en genadeloos regime. Bij sommige eenheden wordt zelfs in deze opleidingsfase geweld niet geschuwd. De Amerikaanse Marines zijn berucht om haar Drill Instructors en bij de Russische Spetsnaz worden rekruten gewoon in elkaar geslagen. De aspirant soldaten worden tot op het bot getreiterd en vernederd. De bedoeling is dat de rekruut na deze fase zijn hele zelfstandig denken en zijn hele ‘zijn’ kwijt is en dat deze zonder na te denken doet wat zijn meerdere hem opdraagt, wat het ook is.

Daarna wordt de persoonlijkheid van de rekruut weer opgebouwd en er een soldaat van gemaakt. Door intensieve trainingen en opleidingen leert de rekruut de vaardigheden die nodig zijn om te kunnen doden en zelf te kunnen overleven. Aan het eind van de opleiding is er nagenoeg niets meer over van de zelfstandig nadenkende mens die de legerplaats binnenstapte. De soldaat is geboren.

Kameraadschap

Tijdens de opleiding tot soldaat ben je op je mederekruten aangewezen. Kameraadschap is een belangrijk goed in iedere legereenheid. De reden is dat er eigenlijk maar 1 reden is waarom je als soldaat bereid bent tot het uiterste te gaan: je pelotonsgenoten zijn je vrienden geworden, daarvoor ga je als soldaat door het vuur. Samen heb je de hele opleiding doorstaan en je kent elkaar door en door. Legerinstructeurs hebben, om kameraadschap tot op het gewenste niveau te brengen, een hele slimme manier daarvoor: ze zorgen dat de legereenheid een vijand heeft. Welke vijand dan? Nou, zijzelf. Wanneer een groep rekruten een pesthekel aan de instructeur heeft gaat men samenwerken en wordt er een band gesmeed. In de serie Band Of Brothers zie je de vorming van dat groepsproces erg goed: in de eerste aflevering ‘Currahee’ wordt Easy Company opgeleid door Luitenant Sobel. Sobel is een overambitieuze sadist die zijn manschappen tot het uiterste drijft. Alhoewel de drijfveren van Sobel puur eigenbelang was, schiep hij door zijn manier van doen onbedoeld een band tussen de rekruten die niet kapot te krijgen was. Sobel moest uiteindelijk wel het veld ruimen.

De enige reden waarom soldaten dus heel veel kunnen doorstaan is omdat ze voor hun maatjes bereid zijn een kogel op te vangen als dat moet, niks meer en niks minder.

Verketter de vijand

Wat ook goed helpt om te kunnen doden is uiteraard de vijand tot de meest vreselijke wezens op aarde te maken. Ten eerste zijn het uiteraard geen mensen en noem je ze ook dus niet zo. In de Tweede Wereldoorlog werden Duitsers ‘Krauts’ genoemd, uiteraard naar Sauerkraut. In Vietnam werden de Noord-Vietnamezen ‘Geeks’ genoemd, ja inderdaad Spleetogen. Wanneer je als soldaat de vijand als iets ziet wat niet menselijk is dan is het gemakkelijker om deze af te slachten. Legers zullen er dan ook alles aan doen om aan de manschappen de vijand als verschrikkelijke wezens voor te spiegelen.

Verbloem het moorden in andere woorden

In het leger wordt nooit gesproken over het vermoorden van mensen, maar wordt het doden altijd netjes verpakt in steriele termen. Ook dat heeft uiteraard een psychologische achtergrond. Het maakt het gemakkelijker om over het moorden te praten: doelen worden getroffen, eenheden worden uitgeschakeld, vijandelijke stellingen worden geëlimineerd en wordt er ingegrepen als dat nodig is. Nooit wordt er gesproken over het massaal doden van mensen. Ook dit maakt het gemakkelijker om er mee te dealen.

Bevel is bevel

Uiteraard staat of valt het ‘succes’ van een leger met het opvolgen van bevelen. Als soldaat doe je wat je meerdere je opdraagt, punt uit. Ook dit is een belangrijke voorwaarde om als soldaat ‘je werk’ te kunnen doen. Je kunt je achter de bevelen van hogerhand verschuilen. Bevel is bevel en je moet het doen. Het stelt je moreel kompas bij. Je voelt je als mindere dan ook niet verantwoordelijk voor je moorden, je kon er immers niets aan doen. Eigenlijk is er nauwelijks iemand verantwoordelijk ergens voor in een leger. Want ook de bevelhebber van de soldaat kreeg het bevel van hogerhand, enzovoorts. De verantwoordelijkheid voor complete genocides worden op deze manier door daders van de hand gewezen. Gelukkig bestaat er in het oorlogsrecht ook zoiets als ‘collectieve verantwoordelijkheid’. Een heel bekend voorbeeld hiervan was de veroordeling van ‘ De boekhouder van Auschwitz’: Oskar Gröning. Gröning werd op zeer hoge leeftijd alsnog veroordeeld voor zijn deel in de Holocaust, alhoewel hij ‘alleen maar’ de geldelijke bezittingen van de slachtoffers beheerde en niet aan het moorden zelf deelnam.

Het hadden net zo goed mijn vrienden kunnen zijn

Tijdens een interview vertelden Earl McClung en Shifty Powers, soldaten uit Easy Company, het volgende over de Duitse krijgsgevangen in de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog: ‘Wij dachten dat de Duitsers de meest kwaadaardigste mensen op aarde waren, maar gaandeweg ontdekten we dat het niet de Duitsers als volk slecht waren, maar de SS eenheden. Dat waren den mensen die hun eigen volk konden vermoorden. En dat terwijl de normale Duitse soldaten helemaal niet zo waren. We hadden net zo goed vrienden kunnen zijn, misschien hadden we veel gemeen. Misschien hadden we kunnen gaan vissen of jagen. Dat weet je nooit. Maar zij deden wat zij moesten doen, en wij deden wat wij moesten doen. Maar in een andere situatie waren we misschien wel vrienden geweest.’

Als mens

Er zijn talloze voorbeelden van soldaten van strijdende partijen die elkaar na vele jaren treffen. Er is een prachtige docu op YouTube waar Amerikaanse en Japanse Veteranen elkaar ontmoeten op het eiland Iwo Jima, waar in de Tweede Wereldoorlog een gruwelijke slachtpartij plaatsvond. Ook zijn er verslagen van Amerikaanse en Duitse soldaten die elkaar ontmoeten op plekken waar ze oog in oog met elkaar en met de dood hebben gestaan. Ze ontmoeten elkaar als mens en niet als de geïndoctrineerde soldaat.

Ondertussen staan er Russische troepen klaar aan de Oekraïnse grens. Allemaal klaar om die afschuwelijke NATO en die onmenselijke Oekraïners eens een lesje te leren. Ook de NATO scherpt de messen, zet Putin weg als een agressieve mafkees en praat dreigende oorlogstaal.

Er is ook geen klote veranderd.

Bevel is bevel!